Gaz dla firm: jakie czynniki kształtują cenę gazu?
Jak kształtuje się rynek gazu w Polsce? Od 2007 r. wszyscy odbiorcy mają możliwość swobodnego wyboru sprzedawcy paliwa gazowego, podobnie jak zmienić mogą sprzedawcę prądu. Jednak o ile w przypadku energii elektrycznej rynek przedsiębiorstw zajmujących się obrotem jest zróżnicowany, o tyle rynek gazu to zdecydowana dominacja Grupy Kapitałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo.
Około 83 % odbiorców kupuje gaz od PGNiG Obrót Detaliczny. Jeśli chodzi o dostawę gazu, zdecydowanie dominuje dystrybutor Polska Spółka Gazownictwa, również należąca do GK PGNiG. W zasadzie można więc przyjąć dla uproszczenia, że ceny taryfowe ustalone przez PGNiG i zatwierdzone przez prezesa URE dotyczą zdecydowanej większości odbiorców paliwa gazowego w Polsce i to zarówno indywidualnych (gospodarstw domowych), jak i biznesowych.
Ostatnie kilkanaście lat, to ceny gazu utrzymujące się na stałym, stosunkowo niskim poziomie. Od przełomowego, kryzysowego roku 2008, europejskie rynki gazu były w zasadzie stabilne, a surowiec dość tani.
źródło: na podstawie danych enrad.pl
Sytuacja zmieniła się diametralnie w 2021 r. Już od początku roku gaz zwyżkował, jednak prawdziwe rekordy bił w III kwartale. Na giełdzie towarowej w Rotterdamie na początku października zanotowano cenę przekraczającą 160 euro za 1 MWh. Co prawda po kilku dniach nastąpiła korekta do 98 euro/MWh, a początek listopada to ceny poniżej 80 euro/MWh. Jednak kiedy Niemcy poinformowały o zawieszeniu procesu certyfikacji rosyjskiego gazociągu Nord Stream 2, ceny gazu znów poszybowały w górę, osiągając poziom z początku października.
W ostatnich latach ceny gazu nie wzrastały, przeciwnie, dało się nawet zaobserwować tendencje spadkowe. W 2021 r. po raz pierwszy od 2 lat PGNiG podniosło taryfowe ceny gazu dla gospodarstw domowych. Najpierw w kwietniu 2021 r. o 5,6 %, kolejno w lipcu o 12,4 %, a następnie we wrześniu o dalasze 7,4 %. Razem dało to wzrost na poziomie ponad 25 %. Skąd takie podwyżki? Dlaczego URE zaakceptowało zmianę taryfy?
Prezes URE akceptuje podwyżki gazu dla gospodarstw domowych tylko wówczas, jeśli są uzasadnione. Pierwsza i trzecia podwyżka wynikała z wzrostu cen na rynku hurtowym, natomiast w drugiej dodatkowo uwzględniono koszty dystrybucyjne. A jak bardzo wzrosły ceny gazu w hurcie? Jeśli porównamy koszty zakupu gazu na Towarowej Giełdzie Energii w styczniu 2021 oraz we wrześniu 2021 r., zauważymy wzrosty o 199 i 234 %. Podobnie kształtują się ceny na innych platformach obrotu oraz w kontraktach B2B. A ceny na polskim rynku odzwierciedlają sytuację w Europie.
źródło: na podstawie danych enrad.pl
Rok 2020 na rynku gazu upłynął pod znakiem rekordowo niskich cen. Ta sytuacja spowodowana była kilkoma czynnikami:
- pandemią Covid-19, która spowodowała, że zapotrzebowanie na gaz było obniżone;
- równocześnie dużymi rezerwami w europejskich PMG;
- stosunkowo łagodną zimą.
2021 r. to ogromne zmiany w stosunku do roku poprzedniego:
- pandemia słabnie na sile – obostrzenia, jeśli są, nie mają tak dużego zasięgu i są zdecydowanie bardziej krótkotrwałe, a to zwiększa popyt na gaz;
- w magazynach nie ma tak dużych zapasów gazu jak poprzedniego roku. Kolejna zima była znacznie bardziej ostra, a po niej nastąpiła fala upałów, która sprawiła, że w czerwcu 2021 r. magazyny zapełnione były zaledwie w 37 %;
- rynek azjatycki stanowi ogromną konkurencję dla rynku europejskiego. Transporty skroplonego gazu, które mogłyby ratować sytuację w Europie, trafiają do Azji. Tam odbiorcy są skłonni płacić za gaz więcej, stąd braki zasobów na Starym Kontynencie;
- w wyniku kampanii przeciw korupcji w Chinach, znacząco spadło tam wydobycie węgla. Elektrownie chińskie opierają się głównie na tym surowcu, a w drugiej kolejności – na gazie. Żeby ratować sytuację, Chiny zwiększyły import LNG, co jeszcze bardziej przyczyniło się do spadku dostaw w Europie;
- Chiny od lat blokują lub opóźniają budowę gazociągów ze wschodniej Syberii, żeby nie dopuścić do uzależnienia od rosyjskiego gazu. Nie pozwalają więc tym samym na dostawy ze źródeł alternatywnych. Dodatkowo pożar węzła gazowego na Syberii w 2021 r. jeszcze zmniejszył eksport LNG z półwyspu Jamał;
- do poprawy sytuacji nie przyczynił się pożar terminala eksportowego LNG w Norwegii w listopadzie 2020 r. (na wyspie Melkøya). Będzie on przywrócony do użytkowania pod koniec marca 2022 r. Do tego czasu transportowany będzie jedynie gaz rurociągowy, który z powodu konserwacji rurociągów tłoczy ograniczone ilości surowca;
- na wzrost cen gazu wpłynęły również takie incydenty jak blokada Kanału Sueskiego przez kontenerowiec Ever Given oraz ataki hakerskie na strukturę energetyczną w USA w 2021 r.
Rok 2022 oraz lata kolejne przyniosą najprawdopodobniej dalsze podwyżki cen gazu. Uderzą one nie tylko w odbiorców indywidualnych, czyli gospodarstwa domowe, ale także w firmy. O ile gospodarstwa domowe mogą liczyć na pewną ochronę zarówno URE (przynajmniej do roku 2024, ponieważ do tego czasu taryfy będą kontrolowane przez Urząd), o tyle firmy zapłacą cenę odzwierciedlającą hurtową cenę rynkową.
Najbardziej odczuje sytuację wzrostu kosztów spowodowanych wysokimi cenami gazu przemysł, na który przypada w Polsce połowa zużycia surowca. Dotyczy to w szczególności elektrowni, elektrociepłowni oraz przedsiębiorstw wytwarzających chemikalia i wyroby chemiczne (w tym m. in. nawozy sztuczne czy tworzywa sztuczne).
