Wzrost cen energii elektrycznej a inflacja

Za główną przyczynę wysokiej inflacji w 2021 r. i na początku roku 2022, specjaliści uważają zbieg kilku czynników:

• rosnące koszty produkcji, na które składają się m. in. wzrost kosztów transportu, wzrost cen produktów ropopochodnych, zakłócone przez pandemię procesy wytwarzania i przerwane łańcuchy dostaw;
• wysoki popyt konsumpcyjny przy wolniej rosnącej podaży skłania producentów do podnoszenia cen;
• zbyt duże, zdaniem wielu specjalistów, obniżenie stóp procentowych przez NBP w okresie pandemii i zbyt późne ich podniesienie (dopiero w III kwartale 2021 r.).

Jak zauważa dr Jakub Czerniak, wykładowca na Wydziale Ekonomicznym UMCS w Lublinie: „Pozostaje mieć nadzieję, że podwyżki stóp procentowych z jesieni 2021 roku z czasem doprowadzą do ograniczenia tempa wzrostu cen. Spadkowi inflacji sprzyjałoby także wyhamowanie wzrostów (lub nawet obniżki) cen surowców, energii, kosztów transportu.” W dalszej części wypowiedzi dr Czerniak wyraża jednak obawę o wzrost kosztów pracy spowodowany podwyżkami dla pracowników. Taki scenariusz jest jak najbardziej realny wobec rosnących kosztów życia z jednej strony i niskiej stopy bezrobocia z drugiej. Wzrost kosztów pracy może oczywiście oznaczać wzrost kosztów produkcji, co z kolei może wpłynąć na podwyżki cen usług i produktów stanowiąc kolejny impuls inflacyjny.

O przyczynach skokowych wzrostów cen energii elektrycznej w 2021 r. pisaliśmy już niejednokrotnie. Warto przypomnieć, że obecnie największy wpływ na cenę prądu ma cena uprawnień do emisji CO2 (białych certyfikatów). W cenie każdej jednostki energii elektrycznej, koszt zakupu białych certyfikatów stanowi ponad połowę. Warto przyjrzeć się obecnej strukturze ceny sprzedaży 1kWh prądu:

• 1 % – marża sprzedawcy;
• 1 % – akcyza;
• 6 % – koszty własne sprzedawcy;
• 8 % – koszty związane z wytwarzaniem energii (pozostałe);
• 25 % – koszty odnawialnych źródeł energii (OZE) i efektywności energetycznej;
• 59 % – koszty związane z zakupem uprawnień do emisji CO2.

Udział węgla w miksie energetycznym w Polsce jest na poziomie 70 %, stąd prosty wniosek, że im wyższe ceny białych certyfikatów, tym większy ich procentowy koszt w cenie jednostkowej energii elektrycznej i tym wyższa cena prądu.

Jak jednak podwyżki cen prądu wpływają na inflację? Jak prognozują specjaliści, obecny poziom cen energii elektrycznej to wzrost inflacji o około 0,2 do 0,3 punktów procentowych w skali roku. Prognozy te wynikają z przełożenia wagi cen energii elektrycznej na koszyk inflacyjny.

Na zmiany cen energii elektrycznej najbardziej narażone są energochłonne sektory gospodarki. Duży pobór prądu to duże koszty, oczywiście w odniesieniu do obecnej struktury zaopatrzenia przedsiębiorstw w energię elektryczną.

Do najbardziej energochłonnych przedsiębiorstw zalicza się:

• cementownie;
• producentów papieru i tektury;
• wytwórców energii elektrycznej;
• producentów ceramicznych materiałów budowlanych.

Poniższy wykres prezentuje, jaki udział w każdych 100 zł sprzedanego produktu ma koszt energii elektrycznej.

źródło: https://ieo.pl/en/47-analizy

Warto podkreślić, że dane nie uwzględniają znacznych podwyżek cen prądu, które nastąpiły w 2021 r. – obecnie udział kosztu energii elektrycznej w cenie produktu jest dla prezentowanych branż jeszcze większy.

Biorąc pod uwagę sektor energochłonny przemysłu, z pewnością wzrosty cen prądu w dużym stopniu warunkują ostateczny koszt wytworzenia produktu, a zatem i jego cenę.

Jednak są branże, w których nawet znaczne podwyżki cen prądu stanowią niewielki procent kosztów wytwórczych. Należy do nich m. in. przemysł spożywczy. Tendencja wzrostowa na rynkach energii elektrycznej nie warunkuje zwyżek cen produktów spożywczych, które są znacznie bardziej wrażliwe np. na niekorzystne warunki pogodowe czy import. Niestety, trzeba zaznaczyć, że mimo niewielkiego wpływu cen prądu na ceny żywności, specjaliści prognozują podwyżki tych ostatnich w najbliższym czasie. Ich powodem będą rosnące ceny nawozów sztucznych, które z kolei wzrastają na skutek podwyżek gazu.

Wracając jednak do relacji pomiędzy wzrostem cen energii elektrycznej a podwyżkami cen dóbr i usług, jest ona stosunkowo słaba. „Pamiętajmy, że w strukturze kosztów przedsiębiorstw energia elektryczna stanowi zaledwie od 1 do 8 proc.” – podkreśla dr Ernest Pytlarczyk, główny ekonomista mBanku. Oznacza to, że nawet znaczny wzrost cen energii elektrycznej nie oznacza nagłego wzrostu kosztów dla przeciętnej firmy.

Działania rządu w ramach tarczy antyinflacyjnej z pewnością przyczynią się do obniżenia kosztów poniesionych zarówno na energię elektryczną, jak i gaz, wpływając tym samym na obniżenie inflacji. Polski Instytut Ekonomiczny ocenia, że może to być nawet 0,3 punktu procentowego, ostrzegając jednocześnie, że efektem ubocznym tarczy będzie wzrost inflacji w 2023 r.

Cen energii elektrycznej, których obecnie główną składową są koszty uprawnień do emisji CO2 nie da się w obecnym kształcie znacząco obniżyć. Niwelowanie rosnących kosztów emisji dwutlenku węgla w postaci działań osłonowych dla konsumentów powoduje wzrosty kosztów dla przedsiębiorstw. Tak długo, jak polska energetyka będzie bazować na węglu, prąd będzie w naszym kraju drogi. Warto przypomnieć, że w 2020 r. udział węgla w miksie energetycznym wynosił w Polsce aż 70 %, podczas gdy np. w Niemczech 24 %, a we Francji jedynie 1 %.