Członkostwo w Unii Europejskiej ma różne oblicza i konsekwencje. Jedną z nich jest kwestia regulacji w zakresie VAT. Choć w państwach członkowskich Unii obowiązują różne stawki VAT, to jednak rządy tych państw muszą przestrzegać określonych ram. Przepisy wskazują jasno, które towary i usługi mogą korzystać z obniżonych stawek VAT, a także jaka jest minimalna wysokość takich stawek. Unijne przepisy dozwalają obniżenie VAT na energię elektryczną, jednak rząd nie może wprowadzić np. stawki zerowej.
17 grudnia 2021 r. Prezydent RP podpisał ustawę, na mocy której m.in. obniżona została stawka podatku VAT na energię elektryczną z 23 do 5%. Obniżka miała obowiązywać od 01 stycznia 2022 r. do 31 marca 2022. Poza obniżonym podatkiem VAT na energię, zmniejszeniu uległa także stawka VAT na gaz ziemny i energię cieplną. Obniżeniu uległa również akcyza na prąd (dla gospodarstw domowych do 0, a dla innych podmiotów do 4,6 zł) i określone paliwa. Niższa akcyza miała obowiązywać do 31 maja 20122r.
Wprowadzona od 1 stycznia obniżona stawka VAT na prąd miała obowiązywać do 31 marca 2022 r. Jednak już w styczniu sejm przyjął nowelizację ustawy o podatku od towarów i usług. Nowelizacja zakładała wprowadzenie od 1 lutego na okres sześciu miesięcy:
- 0% stawki VAT na żywność;
- obniżki VAT na paliwa do 8%;
- zniesienie podatku na gaz.
Do końca lipca 2022 r. przedłużone zostało obowiązywanie obniżonej do 5% stawki VAT na energię elektryczną i cieplną. Przyjęło się powszechnie określanie wprowadzonych zmian mianem tarczy antyinflacyjnej 2.0.
Ogłaszając obniżki VAT na energię elektryczną w grudniu 2021 r. nikt nie mógł przewidzieć scenariusza, jaki czekał Europę już w lutym 2022 r. Wojna na Ukrainie oraz sankcje nałożone na Rosje tylko pogorszyły sytuację na rynku energetycznym. Nie dość, że ceny prądu były już i tak wysokie, to pojawiło się realne widmo blackoutu spowodowane pogłębiającym się deficytem paliw wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej. Groźba braku prądu oczywiście wywołała kolejne wzrosty cen prądu na europejskich rynkach hurtowych.
W związku z powyższym, rząd zdecydował się na przedłużenie obniżonych stawek VAT oraz akcyzy na prąd do 31 października 2022 r. Tym razem podtrzymanie niższych stawek VAT, wynika bezpośrednio z ustawy o wsparciu kredytobiorców. 14 lipca 2022 r. Prezydent podpisał ustawę, w której przewidziano m.in. wakacje kredytowe oraz zwiększenie środków Funduszu Wsparcia Kredytobiorców, a także wydłużenie do 31 października 2022 t. obowiązywania tarcz antyinflacyjnych.
Z założenia niższe stawki VAT na energię elektryczną dotyczą nie tylko gospodarstw domowych, ale wszystkich odbiorców prądu, również przedsiębiorców. Niestety, najemcy lokali użytkowych oraz mieszkalnych wynajmowanych na rzecz firm dla zaspokojenia ich potrzeb, są zmuszeni do zapłaty 23% VAT za prąd. Stawki podatku w zakresie czynszów nie są przecież obniżone, nawet jeżeli koszty mediów stanowią składową czy też pochodną wystawianej faktury czynszowej.
Z zasady to wynajmujący zapewnia najemcom media, w tym prąd. Obciążając ich kosztem energii, tylko w szczególnych przypadkach może zastosować obniżoną stawkę VAT. Jest to możliwe tylko wówczas, kiedy dostawa energii stanowi odrębne świadczenie (np. rozliczane na podstawie rzeczywistego zużycia, przy wykorzystaniu podliczników). Kiedy energia wliczona jest w zryczałtowany sposób w cenę najmu, obowiązuje stawka VAT 23 %. Problem ten znany jest od lat, wykształcony na podstawie wyroku TSUE z 16.4.2015 r. w sprawie C-42/14, Minister Finansów v. Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w Warszawie, Legalis. Tylko w pierwszym z wymienionych przypadków wynajmujący ma podstawy do stosowania obniżonej stawki VAT. W drugim przypadku koszt mediów wliczony jest w czynsz najmu uwzględniając reżim właściwy dla tego rozliczenia (23% VAT przy najmie użytkowym).
O ile obniżka VAT dla osób fizycznych z całą pewnością stanowi korzyść, o tyle w przypadku firm już niekoniecznie. Osoba fizyczna po prostu płaci za rachunek mniej – zamiast 123 zł za prąd zapłaci 105 zł.
W przypadku przedsiębiorców sprawa nie jest już tak oczywista. Obniżenie VAT to rzeczywiście niższa faktura brutto, jednak trzeba pamiętać, że firma będąca VAT-owcem płaci podatek VAT będący różnicą między podatkiem naliczonym a należnym. Dlatego zwłaszcza w sytuacji konsekwentnie rosnących kosztów (wzrost cen składników produkcji, kosztów usług itd.), obniżka VAT przynosi firmie stosunkowo niewiele korzyści.
